Bediüzzaman’ın Nurlardaki Dili
Risale-i Nur Türkçedir. Kur’an’ın tevhid lisanının Türkçe tercümesidir. Bediüzzaman buradan hareketle “Nur’un Mütercimi” tabirini kendisi için çok defa istimal etmiştir. Risale-i Nur hakikat nokta-i nazarında Türkçe ‘nin zirvesidir. Yaşayan bir varlık olarak Türk dili kemalini Risalelerde bulmuştur. Öyle bulmuştur ki Kur’an’ın mana hazinelerini tahmil edecek bir seviyeye çıkmıştır. Melikin atiyyelerini Matiyyeleri ancak taşır. Kur’an’ın rahmet ve hikmet atiyyelerini nurlar bin sene farisinin edebiyatından, bin sene arabinin belagatından beslenen Türkçe ancak taşımış ve Kur’an’ın tam bir ayinesi olmuştur! Bu dil üzerinde dil içinde bir tasarrufta dahi artık o dil Bediüzzaman’ın dili olmayacaktır. Yani o eserin üzerine Bediüzzaman yazılsa dahi o eser Bediüzzaman’ın eseri değildir. O halde tekrar belirtelim: LAFZA SADAKAT… MANAYA SADAKAT… MÜELLİFİN DİLİNE SADAKAT! Hatta bunu sistematize edelim ve şu noktalara bakalım;
- Temel anlama sadakat
- Yan anlama sadakat
- Mecaz anlama sadakat
- İfadeye sadakat
- Cümle yapısına sadakat
- Söz dizilişine sadakat
- Metin örgüsüne sadakat
- Anlamın kendisine sadakat
- Üsluba sadakat
- Maksada sadakat
- Orijinalin çağ ve kültürüne sadakat…
“Size karşı duyduğum minnet hissiyatıma lisanım tercüman olamıyor, hakikaten size nasıl teşekkür edebileceğimi bilemiyorum!” Bu cümle mesela “teşekkür ediyor size!” Olarak tercüme edilse hissiyatı, kelimâtı ve maksadı ne kadar ifade etmiş olur ve sadakat bir problem olarak karşımıza çıkmaz mı? Hastalanan bir insanın “kırgınım” sözünü kalp kırıklığı olarak ifade etmek ne kadar sadık bir tercümedir? “Bear with me!” “Bana katlan” anlamındayken “Ayı benimle!” Diye tercüme eden mütercimin sadakatından söz edilebilir mi? Binlerce örnek vermek mümkün.. “benim ehemmiyetsiz şahsımın kusurları!” Cümlesi “benim şahsımın ehemmiyetsiz kusurları!” Diye hedef dile aktarılırsa manaya sadakattan söz edilebilir mi?
Bu kısa kısa örneklerden asıl mevzumuza gelelim. Diyoruz ki Türkçe içerisinde Akif’in Türkçesi, Elmalılı’nın Türkçesi, Necip Fazıl’ın Türkçesi diye bir müellife mahsus lisan gelişimi söz konusudur. Aynen bunlar gibi Bediüzzaman Türkçesi diye Kur’an’a tam ayine bir tefsiri ortaya çıkaran bir lisan oluşmuştur. Bu lisanda gerek lisanın kendi içerisinde bir tasarrufa girişmek yahut tercümede müellifin daha iyi anlaşılması kaygısıyla yapılacak tasarrufta o dilin kendisine olmasa da Müellifin dil içindeki has diline ihaneti netice verecektir. Müellif-I Muhterem hangi olguyu nasıl dile döktüyse ona sadık kalarak hedef dile aktarım tercümeyi sadık tercümeler sınıfında mütalaa ettirecektir. Müellifin asıl dilde oluşturduğu üsluba riayet sadakatın olmazsa olmazıdır.
15 Kasım 2001’de yayınlanan Independent’te bir makale enteresandır. Yeni mektep talebelerinin alakalarını canlı tutabilmek adına Shakespeare’in sadeleştirilerek yeniden yazılması gerekliliği tartışılmış yani dil içi bir tercüme yapılması görüşü ifade edilmiştir. Fakat bunun artık o edebiyat dahisinin eseri olmayacağı görüşü ağır basmıştır. Bu söz sultanlarının at koşturdukları anlam vadilerinde böyle sadeleştirme/sahteleştirme/adileştirme/bayağılaştırma çalışmaları eserlerde müellifin adı ve yadından başka bir şeyi geriye bırakmayacaktır! Hülaseten o söz sultanlarının saltanatları tarumar edilmiş ve tarlaları başkaları tarafından sürülmüş olacaktır. Oradan alınacak mana hasadı murdar addedilecektir. Binaenaleyh Risale-i Nur gibi tevhid lisanını kalp arşından kelam vadisine indiren bir ilham eserde lafza ve manaya sadâkatla birlikte müellifin has ve şahsi diline de bağlılık fevkalade ehemmiyeti haizdir. Sadakat Bahri’nin sınırlarını söz ve anlamdan üsluba kadar genişletmek mütercimin tercümesine değer ve anlam katacaktır!
Dr. Mehmet Rıza Derindağ
