OKUYUCUYU BEDİÜZZAMAN’A GÖTÜRMEK
Risale-i Nur gibi bir mu’cize-i maneviyey-i Kur’aniye bu asrın fehmine bir ders-i dini ve ilmi ve edebidir. Eğer kamet-i kıymetine layık tercüme edilebilirse okur asıl metnin vadisine çekilir, o vadiden tefekkür ufkunun ulviliğine, tezekkür buudunun derinliğine ve iman lezzetinin zevkine ve marifet ikliminin havasına muhatap olur. Eğer tercüme nakıs ve noksan ve asıl metnin belagat ve fesahat ve cezaletinden uzak ise o vakit müellif okurun seviyesine indirgenmeye çalışılınacaktır. Ama hangi okur hangi seviyesiyle muhatap alınmalıdır? Okurun heterojen yapısı buna imkan verebilir mi? Mütercimin asıl metnin tabiatıyla ve müellifin üslubuyla oynama hakkı var mıdır? Çocuklar için yazılmış bir eser ama bunu büyükler de okur diye tercümede tasarruf edip üslubuyla oynayabilir miyiz? Kur’an çocuklar için ayrı, yetişkinler için ayrı, avam için farklı ve Havas için farklı tercüme edilebilir mi?
Değerli arkadaşlar, burada tek bir yol vardır. O da Nurlara sadık kalarak okuyucuyu Müellifin fikir dünyasına hicret ettirmektir. Yani okuru bir seviyeye taşımaktır. Bu da tercümede asıl metnin bayağılaştırılmamasıyla ancak mümkün olabilir. Dil içi tercümede sadeleştirme tek kelimeyle hem okura hem müellife bir ihanetse harici tercümede de bu yol hem azim bir ihanet hem alçak bir cinayet hem küfrün de esası olan yalancılık olmaz mı. Avrupa’da genel olarak tercümede kutsal kitap metinlerin mota mot yani kelimesi kelimesine tercümesi dindışı metinlerin ise anlam çevirisinin uygun olduğu görüşü yaygındır. Biz tercümeler incelemesinde vardığımız kanaat ise her ne olursa olsun sadakat ön şarttır diyoruz. Ve okurun müellife hicreti ile bu sadakata riayet ermiş oluruz diye düşünüyoruz.
Nurların bugün tercümelerine baktığımızda mesela İngilizce tercümelerden Şükran Hanımın tercümelerinde esas yol “okur”a göre çevirinin yapıldığıdır. Yani muhatap kitle öncelikle batı dünyasıdır, ikinci olarak hıristiyandırlar. Onların anlayacağı bir tercüme ancak onların dünyasındaki terminoloji ve literatürle mümkündür denmiş ve bu yol tercih edilmiştir. Bu batı dünyasında pek problem olarak karşımıza çıkmıyorsa da doğu dünyası mesela Hint-Pakistan hinterlandı, Malay Dünyası, Afrika’da İngilizce konuşan Müslüman milletler mabeyninde çok ciddi problemlere sebebiyet vermiştir. Risalelerin Kerem Şerbetçi tarafından tercümelerinde esas müellif olmuştur. Tercümeyi asıl metnin dolayısıyla Müellifin mesajına, davasına, ne dediğine ve nasıl dediğine bağlı bir iletişim faaliyeti olarak görmüştür. Tercüme müellife mi bağlı yoksa okura mı dönük olması gerektiği bir sadakat problemi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sadakat mevzubahis olduğunda bu soru önemini kaybeder, hangi okur hangi müellif hangi tür marifet gibi konular önem kazanır ve bu öneme dayalı olarak ehemmiyetini kaybetmeyen yegane ilke “SADAKAT” yani asla bağlılık, müellife sadakat ilkesidir. Çeviri iletişim içindir. Malumat vermek için yapılır. Muhattabın seviyesi muhakkak göz önünde bulundurulmalıdır vesaire vesaire denebilir.. fakat şu unutulmamalıdır; çeviri iletişim için yapılır ama asıldaki iletiden başkası karşı dile aktarılamaz! Bediüzzaman’ın Nurlarda hedef kitlesi kim ise tercümenin de hedef kitlesi odur! Nurların hedef kitlesi tüm insanlıktır! Bazı risalelerde muhatap mümin müstemi kafirdir gibi ifadeler bulunsa da neyi nasıl ifade ettiyse tercümeye o aksettirilmelidir. Mütercim Nurlara bağlı kalsın yeter ki Nurların muhatapları onun hitabından dûr olmayacaklardır.
Dr. Mehmet Rıza Derindağ
